Geletterde samenleving Leesbevordering en leesplezier

Het stimuleren van leesplezier en leesbevordering staat centraal in onze maatschappelijke rol. We richten ons op het verbeteren van de leesvaardigheid van kinderen en jongeren tot 27 jaar, met speciale aandacht voor diegenen die moeite hebben met taal. Want beter lezen betekent betere kansen in het leven. Onze focus ligt op het beschikbaar maken van goede boeken en online materialen, niet enkel in de bibliotheken, maar ook daarbuiten. Met programma’s als BoekStart en de Bibliotheek op school werken we samen met Jeugdgezondheidszorg, kinderopvang en scholen om lezen een vast onderdeel te maken van de groei van elk kind. En we kijken verder dan de kinderen zelf. We weten namelijk dat we bij het gezin moeten beginnen, willen we voorkomen dat opeenvolgende generaties onvoldoende beschikken over basisvaardigheden zoals lezen en schrijven.

---

De helpende volwassenen

De aandacht voor leesbevordering begint bij de ouders/verzorgers van de allerjongsten en zet zich voort via de pedagogisch medewerkers in de kinderopvang en de (toekomstige) leerkrachten in het onderwijs. Samen met onze leesconsulenten creëren zij een omgeving waarin lezen wordt gestimuleerd en gewaardeerd, en waarin elke jongere in Venlo toegang heeft tot een rijke leescultuur. De Bibliotheek Venlo speelt hierin een sleutelrol met advies, ondersteuning en inspiratie: allemaal op maat geleverd vanuit onze expertise. We richten ons daarbij op de volgende kernpunten: Kiezen: We bieden een uitgebreide selectie boeken die kinderen en jongeren aanspreken, zodat er voor iedereen een keuze is.
Lezen: We stimuleren het inplannen van tijd voor het (voor)lezen van boeken en prentenboeken zowel in digitale als fysieke vorm en zowel thuis als op school.
Praten: We organiseren activiteiten rond lees-bevordering die uitnodigen tot dialoog. Deze worden afgestemd op het niveau van het kind, om het leesplezier en -begrip te versterken.

---

Teamleider onderwijs | Tess Holtermans over BoekStart als de basis

Tess Holtermans
teamleider Onderwijs

“In dit jaarverslag lichten we BoekStart uit en vertellen we hoe dit programma, samen met een gerichte aanpak voor gezinnen, de basis vormt voor een samenleving waarin iedereen goed kan lezen en schrijven. Ook in Venlo zien we dat er kinderen zijn die met een achterstand aan de basisschool beginnen, omdat hun taalontwikkeling thuis niet genoeg wordt gestimuleerd.

Het afgelopen jaar hebben we een belangrijke stap gezet door met de ouders van de allerjongste kinderen individuele afspraken te maken bij hen thuis of in de bibliotheek. We zien deze ouders al op het consultatiebureau, waar de BoekStartcoaches in gesprek met hen gaan over (voor)leesplezier en het belang hiervan, en advies geven over geschikte boeken. Toch is dit contact vaak te kort. We weten niet of ouders thuis écht meer voorlezen. Tijdens de individuele afspraken hebben we meer tijd en kunnen we voorbeeldgedrag laten zien. We besteden gemiddeld een uur aan een gezin en maken eventueel een vervolgafspraak in de bibliotheek. Deze tijd investeren we graag omdat de opbrengst zoveel groter is. Het helpt ons om de vicieuze cirkel van taalachterstand en sociale isolatie te doorbreken.”



Doorgaande leeslijn | 0 - 27 jaar
Consultatiebureau, kinderopvang, primair onderwijs, voortgezet onderwijs en vervolgonderwijs: team Onderwijs werkt via het BoekStartprogramma en de Bibliotheek op school aan een rijke leescultuur in de gemeente Venlo.

---

Interview: Petra Delhez en Annick Boekesteijn

Voorleesadvies op maat

De BoekStartcoaches spelen een belangrijke rol in het stimuleren van de leesontwikkeling van jonge kinderen. De focus ligt op gezinsaanpak, waarbij individuele afspraken met de ouders worden gemaakt. Door middel van gesprekken en interacties bouwen ze een band op, stimuleren ze de taalontwikkeling en volgen ze de voortgang op de voet. Petra Delhez en Annick Boekesteijn delen hun ervaringen en aanpak.

Consultatiebureau
“Het draait om ontmoeten, interesse tonen en kennismaken met ouder en kind”, vertelt Petra. “We werken nauw samen met de Jeugdgezondheidszorg (JGZ) en kinderopvang. Daarnaast zijn we meerdere dagdelen per week aanwezig op consultatiebureaus in Venlo, Blerick en Tegelen. Hier hebben we een gezellig hoekje ingericht met boeken en informatiemateriaal.”

“Op de consultatiebureaus vindt vaak de eerste kennismaking plaats”, vervolgt Annick. “Het is iedere keer maatwerk, omdat elk gesprek anders verloopt. Ouders komen voor een afspraak met een arts, logopedist of verpleegkundige. In die wachttijd voeren wij een kort gesprekje. Soms komen ouders daarna terug voor meer. Ouders die ervoor openstaan, nodigen we uit voor een afspraak in de bibliotheek, of we gaan op huisbezoek. Ook het consultatiebureau informeert ouders over onze aanwezigheid en verwijst naar ons door, zodat we deze afspraken kunnen maken.”

“Een afspraak met een gezin geeft ons de kans om verder het gesprek te voeren en waar nodig advies te geven en voorbeeldgedrag te tonen”, legt Petra uit. “Zo laten we zien hoe je voorleest aan baby’s, vertellen we welke boeken geschikt zijn voor welke leeftijden en laten we hen kennismaken met de mogelijkheden van digitale prentenboeken. We zien ouders natuurlijk het liefst in de bibliotheek, maar soms is zo’n bezoek een te hoge drempel. In dat geval biedt een huisbezoek een welkom alternatief. Dat heeft als voordeel dat je een goed beeld van een gezin krijgt en met ouders in gesprek gaat in hun eigen, vertrouwde omgeving.”

Bekend gezicht
“Dat kinderen gratis lid van de Bibliotheek kunnen worden, is niet altijd bekend bij ouders”, zegt Annick. “We hebben als BoekStartcoaches daarom zoveel mogelijk vaste locaties; zowel bij het consultatiebureau als binnen de kinderopvang. Voor ouders worden we zo een bekend gezicht. Dit helpt bij het opbouwen van een band en het wegnemen van drempels. Als die vertrouwensband er is, kun je ouders ook advies geven om aan hun eigen taalvaardigheid te werken. Bijvoorbeeld via Taalhuis Venlo.”

Kwaliteitsslag
“De gezinsaanpak vraagt tijd en maatwerk, maar het past binnen de kwaliteitsslag die we als team Onderwijs van de Bibliotheek Venlo willen maken”, besluit Petra. “We evalueren wat onze interacties met ouders opleveren en besteden meer en meer aandacht aan het adviseren en ondersteunen van pedagogische professionals en het organiseren van ouderbijeenkomsten. De BoekStartcoaches zijn geen hulpverleners, maar toegankelijke medewerkers van de Bibliotheek en ondersteunen waar nodig. We zien dat dit werkt en gaan in 2024 op deze voet verder.”



Team BoekStart met v.l.n.r. Emmy Jansen, Judith van Dijk, Frederike Verberne, Annick Boekesteijn en Petra Delhez

---

Interview: Judith Jagt en Kim Houba

Judith (links) en Kim bij het BoekStarthoekje van consultatiebureau Blerick delen hun ervaringen.

Lezen en de bibliotheek: standaard op de agenda van het consultatiebureau

In 2023 hebben we in overleg met Jeugdgezondheidszorg de inzet van BoekStart op het consultatie-bureau verder uitgebreid. Artsen, verpleegkundigen en logopedisten verwijzen ouders met hun kinderen door naar de BoekStartcoaches. Dit gebeurt wanneer er tijdens een consult duidelijk wordt dat kinderen hulp kunnen gebruiken bij lezen, boeken en taal. De consulenten hebben bovendien vaste momenten ingepland om het belang van voorlezen en de bibliotheek te benoemen.

Judith: “Een paar weken na de geboorte krijgen ouders een mapje met daarin een bon waarmee ze hun kindje gratis lid kunnen maken van de Bibliotheek Venlo. We vertellen dan ook wat meer over de bieb, over de mogelijkheid om boekjes te lenen enzovoort. Maar in zo’n eerste gesprek blijft deze informatie vaak niet hangen. Daarom hebben we nu met 14 en 18 maanden en 2 jaar een reminder in onze agenda’s staan om de bieb en het belang van voorlezen te bespreken.”

“We hebben verder afgesproken dat we een terugkoppeling krijgen over gezinnen die we doorverwijzen”, vertelt Kim. “Het is voor ons fijn om te weten of er inderdaad contact is geweest, of er afspraken zijn gemaakt en of zo’n gezin ook bij de bieb is geweest. Artsen, verpleegkundigen, de mensen bij de bieb, iedereen denkt pro-actief mee.”

Focus
De jeugdverpleegkundigen zien de samenwerking met de BoekStartcoaches als een grote toegevoegde waarde. Judith vervolgt: “We nemen lezen en taalvaardigheid dus zeker mee, maar het is niet onze kerntaak. In de eerste jaren van een kindje gebeuren er zó veel dingen in hun ontwikkeling, dat gaat vaak voor. Juist daarom is het zo fijn dat de BoekStartcoaches er zijn om contact met ouders te maken en de focus op lezen en de bibliotheek te leggen. Want we weten allemaal hoe belangrijk dat is en vullen elkaar op deze wijze aan.”

Verschil per doelgroep
Sommige doelgroepen zijn bovendien lastiger te bereiken dan andere, legt Kim uit. “Ouders spreken geen Nederlands of hebben al in hun eigen taal moeite met lezen en schrijven. En dat zijn juist de doelgroepen die veel baat hebben bij de bibliotheek.” Judith vult aan: “Deze ouders naar een bieb krijgen, dat zou voor ons alleen niet haalbaar zijn. De aanwezigheid van de BoekStartcoach in de boxenkamer is dan ideaal.“ Kim: “Ik ontmoet ook moeders die positief ten opzichte van de bieb staan en deze vanuit hun thuisland kennen. Maar ze durven de stap naar de Nederlandse bieb niet te zetten omdat ze de taal niet machtig zijn. Ouders die hier de BoekStartcoach al hebben ontmoet weten wie er straks in de bieb op hen wacht en verder helpt. Zo’n bekend gezicht maakt de drempel lager”.

Kim en Judith geven aan dat het ondanks alle inspanningen niet altijd makkelijk is om ouders gemotiveerd te krijgen. “Lezen heeft gewoon niet altijd de prioriteit, zeker wanneer je als ouder zelf moeite hebt met de taal”, legt Judith uit. “Maar wat wel goed werkt is dat we benadrukken dat je ook kunt voorlezen in je eigen taal. Nederlands leren komt dan later wel. Het feit dát ze bezig zijn met voorlezen is veel belangrijker.”

Lees-mediaconsulenten | scholing

Onze lees-mediaconsulenten zijn via de Bibliotheek op school verbonden aan alle 40 basisscholen in de gemeente Venlo. Daarnaast werken ze samen met onderwijscollega’s in het voortgezet onderwijs en het vervolgonderwijs. Ze verzorgen de opleiding tot leescoördinator voor leerkrachten in het primair onderwijs en nemen daarnaast zelf regelmatig deel aan scholingstrajecten om zich verder te bekwamen en te ontwikkelen.

Vol van Lezen

“Afgelopen jaar heb ik samen met mijn collega Margo en met leerkracht Jolanda Cobben van OBS Harlekijn de opleiding Vol van Lezen gevolgd. In deze opleiding krijg je kennis en vaardigheden aangereikt die helpen om jeugdliteratuur effectief in te zetten als volwaardig didactisch middel. In de opleiding wordt lezen gezien als een totaalbeleving die meer is dan een technische benadering. Daarmee is het geen tijdrovende methode, maar een manier van werken waarbij de leerlingen zich echt verdiepen in het boek, de personages, en in alle lagen die rijke teksten hebben.

Voor mijn eindopdracht op BS de Zuidstroom heb ik het boek Ik ben Vincent en ik ben niet bang van Enne Koens gebruikt. Door dit boek (voor) te lezen, te bespreken en er opdrachten aan te koppelen, waren we keer op keer bezig met kerndoelen uit het primair onderwijs: Burgerschap. Nederlandse taal. Oriënteren op de natuurlijke omgeving. We koppelden het boek aan creatief schrijven, filosoferen, presenteren, reflecteren en nog veel meer. Vincent werd een extra leerling, en de leerlingen zagen de gelaagdheid en de schoonheid van het boek.


lees-mediaconsulent Monique Laarakker (rechts op de foto) volgde samen met leerkracht Jolanda Cobben van OBS Harlekijn de opleiding Vol van Lezen.

Deze opleiding gun ik al mijn collega’s en iedere leerkracht, zodat boeken echt gebruikt worden en ‘onze’ kinderen weer goed en met plezier gaan lezen.

Leerkrachten hebben kasten vol met prachtig gereedschap in de vorm van boeken. Het inzetten van jeugdliteratuur helpt bij het vormen van een nieuwsgierige, open en kritische blik op de wereld en haar bewoners. Inmiddels mogen Jolanda, Margo en ik ons specialist jeugdliteratuur noemen en gaan we collega’s helpen om boeken functioneel in te zetten bij zowel taalonderwijs als beeldende vakken en zaakvakken.”